Đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới lần thứ hai bước vào giai đoạn cuối. Hồng quân Xô Viết liên tiếp giành thắng lợi quyết định trên chiến trường châu Âu, giải phóng một loạt nước và tiến thẳng vào sào huyệt phát xít Đức tại Béc-lin.

Ở trong nước, trải qua các cuộc diễn tập, đến năm 1945, phong trào cách mạng dâng cao. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân cả nước đồng loạt vùng dậy, tiến hành tổng khởi nghĩa, giành chính quyền. Từ 15/8/1945, Xứ ủy Bắc Kỳ trực tiếp chỉ thị cho Hà Nội tiến hành khởi nghĩa và thành lập Ủy ban Khởi nghĩa. Ngay từ các ngày 16, 17 và 18/8, Hà Nội đã tràn ngập khí thế cách mạng. Sáng ngày 19/8, theo lời kêu gọi của Mặt trận Việt Minh, hàng chục vạn đồng bào trong và ngoại thành Hà Nội xuống đường biểu dương lực lượng, vừa hô vang khẩu hiệu vừa tiến thẳng về Quảng trường Nhà hát lớn Hà Nội để dự cuộc mít tinh lớn do Mặt trận Việt Minh tổ chức tại đó. Cuộc mít tinh diễn ra vào lúc 11 giờ sáng. Sau loạt súng chào cờ và bài Tiến quân ca, đại biểu Ủy ban Quân sự Cách mạng đọc lời hiệu triệu của Mặt trận Việt Minh. Cuộc mít tinh nhanh chóng biến thành cuộc khởi nghĩa giành chính quyền.

Quần chúng cách mạng, với sự hỗ trợ của các đội tự vệ chiến đấu, lần lượt chiếm các cơ quan đầu não của Chính phủ bù nhìn thân Nhật: Phủ Khâm sai Bắc Bộ (Bắc Bộ Phủ), Sở Mật thám, Sở Cảnh sát, Sở Bưu điện, Trại lính Bảo an. Phát xít Nhật định dùng vũ lực lấy lại trại lính bảo an nhưng lực lượng khởi nghĩa đã nhanh chóng vừa bao vây, vừa thuyết phục, buộc chúng phải rút lui. Đến 16 giờ ngày 19-8, toàn bộ thành phố Hà Nội đã nằm trong tay các lực lượng cách mạng. Diễn biến thắng lợi của cuộc Cách mạng ở Hà Nội đã khích lệ khí thế cách mạng trong cả nước,  đến ngày 26/8, toàn bộ chính quyền trên cả nước đã chuyển vào tay các lực lượng cách mạng.

Với thắng lợi của Cách mạng tháng Tám, lịch sử đã sang một trang mới, bắt đầu của kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Toàn thế giới đã chứng kiến sự ra đời của một nhà nước mới: Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Nhân dân Việt Nam đã trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của mình để xây dựng cuộc sống mới./.